Σύμφωνα με την συστημική ψυχοθεραπεία δεν είναι τα άτομα που είναι δυσλειτουργικά αλλά τα συστήματα μέσα στα οποία αυτά υπάρχουν και κινούνται. Το βασικότερο σύστημα στην κοινωνία είναι η οικογένεια, γι’ αυτό η οικογενειακή και η συστημική ψυχοθεραπεία εστιάζεται στις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην οικογένεια. Σε μεγάλο κομμάτι της διαδρομής της λειτούργησε ως οικογενειακή θεραπεία και μόνο τα τελευταία χρόνια επεκτάθηκε και στην θεραπεία ατόμου.
Συχνά το μέλος της οικογένειας που εμφανίζει ένα σύμπτωμα είναι το πιο ευαίσθητο μέλος της, πχ ένα παιδί. Αυτό δε σημαίνει πάντα ότι το συγκεκριμένο παιδί πάσχει πραγματικά από κάποια ασθένεια. Αν η οικογένεια πραγματοποιήσει αλλαγές στον τρόπο του σχετίζεσθαι, το σύμπτωμα εξαφανίζεται.
Πολλές φορές το σύμπτωμα λειτουργεί ως τρόπος για να διατηρήσει η οικογένεια την σταθερότητά της, τη λεγόμενη ομοιόσταση, που ασυναίσθητα βλέπει να απειλείται. Αυτό δε σημαίνει αναγκαστικά ότι με την εξάλειψη του συμπτώματος θα διαλυθεί η οικογένεια. Ο συστημικός ψυχοθεραπευτής παρεμβαίνοντας στις γενεσιουργές αιτίες μπορεί να οδηγήσει την οικογένεια σε έναν λειτουργικότερο τρόπο οργάνωσης των σχέσεών της.
Τα θέματα που καλείται να εξετάσει και να αντιμετωπίσει ο θεραπευτής είναι μεταξύ άλλων:
- Ποιά άτομα είναι φορείς εξουσίας;
- Πώς είναι οργανωμένη η ιεραρχία και τα όρια στα επιμέρους υποσυστήματα (γονείς, παιδιά, παπούδες κλπ)
- Ποιός συμμαχεί με ποιόν και εις βάρος ποίου;
- Υπάρχουν τρίγωνα (εξωσυζυγικές σχέσεις, ουσίες, ηλεκτρονικά παιχνίδια, γονέας με παιδί);
- Πώς μεταβίβονται από γενιά σε γενιά θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά;
- Είναι η οικογένεια συγχωνευμένη ή τα μέλη της διαφοροποιούνται από τους οικογενειακούς μύθους;
- Πώς επικοινωνούν τα μέλη της οικογένειας;
