Η ατομική συστημική ψυχοθεραπεία αποτελεί την συνηθέστερη μορφή συστημικής ψυχοθεραπείας. Κι αυτό γιατί, συνήθως, ένα μεμονωμένο άτομο παίρνει την πρωτοβουλία ν’ αναζητήσει βοήθεια γι’ αυτό που του συμβαίνει, είτε επειδή βρίσκεται μόνο του αντιμέτωπο με θέματα που αφορούν το ίδιο είτε επειδή είναι το πιο πρόθυμο απο τα άλλα μέλη του συστήματος στο οποίο ανήκει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό. Το συγκεκριμένο άτομο είναι σ’ αυτές τις περιπτώσεις το περισσότερο ευαισθητοποιημένο από όλη την οικογένεια.
Έτσι οι συστημικοί θεραπευτές που ξεκίνησαν ως οικογενειακοί θεραπευτές, από το 1980 και μετά άρχισαν να δέχονται όλο και περισσότερα άτομα στα γραφεία τους. Ωστόσο η κεντρική παραδοχή παραμένει ότι η αιτία των όποιων προβλημάτων δε βρίσκεται «εντός» του ατόμου, ενδοψυχικά, αλλά κυρίως στο πλαίσιο των σχέσεων που αυτό έχει συνάψει.
Το κυριώτερο πλεονέκτημα της ατομικής συστημικής ψυχοθεραπείας είναι ότι αφήνει στο άτομο χώρο και χρόνο ν’ αφηγηθεί την ιστορία του, γιατί η μεγαλύτερη ανάγκη των ανθρώπων είναι να μιλήσουν και ν’ ακουστούν. Αυτό το χαρακτηριστικό γίνεται όλο και πιο εμφανές σήμερα που οι άνθρωποι ζουν όλο και πιο πολύ απομονωμένοι σε έναν κατακερματισμένο κοινωνικό ιστό. Η ανωτέρω διαδικασία λαμβάνει χώρα σε ένα ασφαλές περιβάλλον, χωρίς περισπασμούς από άλλους παράγοντες, όπως μέλη μιας ομάδας. Το άτομο έχει την ευκαιρία να ζήσει μια επανορθωτική εμπειρία επουλώνοντας τραύματα από το παρελθόν.
Η εμπειρία δείχνει ότι το κλειδί για την επιτυχή έκβαση της ατομικής συστημικής ψυχοθεραπείας είναι η ποιότητα της θεραπευτικής σχέσης, της σχέσης δηλαδή που αναπτύσσεται ανάμεσα στον θεραπευόμενο και τον θεραπευτή. Εμπιστοσύνη, πλήρης αποδοχή, ζεστασιά, ειλικρίνεια είναι τα χαρακτηριστικά μιας καλής θεραπευτικής σχέσης. Επίσης πολύ σημαντικοί παράγοντες είναι αφενός η εμπειρία και οι δεξιότητες του θεραπευτή και αφετέρου η δέσμευση του θεραπευόμενου να αναλάβει την ευθύνη για την ζωή του.
